Izvor: Tacno.net

Autor: Aleksandra Bosnić

Od vremena Francuske revolucije, kada su monarhisti nazvani desničarima jer su sedeli na desnoj strani skupštine, bez obzira na simbolički i stvarni značaj onoga što je ovaj istorijski događaj globalno doneo sa sobom, sve u vezi političke desnice, desničarskih pokreta,  ideologija i vlada koje su se povremeno uspostavljale, pa gasile, pa neretko opet jačale- postalo je prilično kompleksno. Naravno, ne samo u smislu raznolikosti teorijskih određenja, već pre svega u fenomenološkom smislu i društvenim razlozima uspostavljanja ovakvog spektra političkih ideja i praksi, koje su bez obzira na sve divergencije i različite manifestacije u pojedinim lokalnim varijantama, ostale usko povezane s konzervativizmom, religijom i nacionalizmom. Od te 1789. godine, politička upotreba termina „desnica“ prolazila je kroz lingvističke, kulturne i društvene evolucije i nacionalne granice, a u zavisnosti od konteksta često je imala i potpuno različita značenja.

Ono što ostaje kao univerzalno primenjiva odrednica i u 21. veku jeste održiva podela na umerenu, radikalnu i ekstremnu desnicu. Tako, partije umerene desnice (najčešćeg, najprisutnijeg i najdominantnijeg oblika usko povezanog s tradicionalizmom i  konzervativizmom) uglavnom dominiraju na političkoj sceni Evrope i SAD. Međutim, odrednica radikalna desnica upotrebljava se u vrlo različitim i često suprotstavljenim oblicima i odnosi se na one oblike desničarske politike, pokrete i struje konzervativnih političkih partija koji se nalaze u polju između tradicionalnog konzervativizma i ekstremene desnice, a često se prepoznaju i kao „disidentska desnica“, „aktivistička desnica“ ili „populistička desnica“. Za ekstremnu ili ultra desnicu se vezuju političke grupe koje su više revolucionarnog nego reformističkog karaktera, za koje se smatra da izlaze iz tradicionalnog glasačkog spektra desnice i za koje se vezuje postojanje militantnih, rasističkih i religioznih grupa, nacista i neo-nacista, fašista i neo-fašista.

Bez obzira na verzije i intenzitet u kojem se ova ideološka i politička opcija (koja će se pokazati kao trajno iskušenje država i društava i u 21. veku) javlja, desničarska internacionala je sa svim svojim lokalnim karakteristikama nezamisliva bez – populizma. Nezamisliva je, dakle, bez onog karakterističnog amalgama koji zanemaruje političke institucije, kombinujući individualizam, etnocentrizam i anti-elitizam, insistirajući na obraćanju „običnom čoveku“. I dok se u Evropi desničarski populizam uglavnom manifestuje u snažnoj opoziciji imigracijama, naročito iz islamskog sveta, a neretko, i naizgled paradoksalno, i evroskepticizmu, u onome što se označava kao Zapadni svet on je karakteristično usaglašen s ideologijama poput novog nacionalizma, antiglobalizacije, nativizma, protekcionizma i, opet, opoziciji imigraciji.

Počevši od 90-ih godina prošlog veka desničarski populizam postaje sve prisutniji u političkom životu različitih, tradicionalno demokratskih, država kao što su Francuska, Kanada, Norveška, Austrija, Holandija, Italija, Nemačka, Belgija, Izrael, Švajcarska, Poljska, Australija, Velika Britanija i Sjedinjene Američke Države. Iako se sve ove verzije desničarskog populizma unekoliko međusobno razlikuju, moguće ih je sistematizovati u dve osnovne grupe – jednu čine desničarsko-populističke stranke koje imaju korene u klasičnom političkom konzervativizmu, dok su u drugoj stranke koje se oslanjaju na fašističke pokrete u periodu između dva svetska rata.

Italijanski politikolog Piero Injaci podelio je desničarsko-populističke stranke takođe na dve kategorije: na tradicionalne desničarske partije i post-industrijske desničarske stranke koje su se razvijale nezavisno. Ipak, klasifikovanje i sistematizovanje desnog populizma pokazuje se kao dosta komplikovana operacija, imajući u vidu da se svaka od ovih stranaka teško uklapa u standardne referentne okvire, tako da je možda uputnije da se one analiziraju u svojim konkretnim društvenim kontekstima.

Vodeća desničarska stranka u Austriji je Austrijska partija za slobodu, osnovana 1955. godine sa ciljem da bude faktor ravnoteže moći između Socijalističke partije i Socijal katoličke austrijske narodne partije.  Dolaskom Jerga Hajdera na čelo ove partije 1986. godine, počinje intenzivno skretanje ka desnici i značajan rast popularnosti. Na saveznim izborima 1999. godine, Austrijska partija slobode osvojila je čak 26,9% glasova i time postala druga najjača partija u Austriji. Nakon što je Hajder stradao u saobraćajnoj nesreći 2008. godine popularnost ove stranke počinje da opada.

Iako je Holandija imala relativno dugu tradiciju desničarskih stranaka, tek s formiranjem Liste Pima Fortuina (LPF) desnica zadobija masovniju podršku glasača, zahvaljujuči pre svega snažnom protivljenju imigraciji muslimana. Pim Fortuin je ubijen 2002. godine, neposredno pre održavanja izbora, ali je njegova partija osvojila 26 mesta u holandskom Parlamentu. LPF je vremenom gubila na značaju, a njeno mesto je zauzela Partija slobode čiji je osnivač bio Gert Vilders.  Ovaj političar je svoju rastuću popularnost gradio na insistiranju na „judeo-hrišćanskim vrednostima“ i protivljenju „islamizaciji Holandije“. Posebno se zalaže za oporezivanje žena koje nose burke i za zabranu gradnje novih džamija, a Kuran poredi sa Majn kampfom. Vilders je izrazito evroskeptičan i insistira na izlasku Holandije iz Evropske unije. Na izborima 2017. godne Partija slobode je postala druga najveća stranka u Holandiji.

U Belgiji je ulogu glavne desničarske partije imao Flamanski blok, koji je još od kraja sedamdesetih godina prošlog veka zastupao izrazito secesionističku politiku Flandrijskog regiona i protivio se islamskoj imigraciji muslimana. Na izborima 2004. godine Flamanski blok je osvojio čak 24% glasova postavši druga partija po snazi u Belgiji. Iste godine je Flamanski blok je zbog svoje rasisitičke politike stavljen van zakona, ali je odmah osnovana partija Flamanski interes s identičnim, antimuslimanskim, programom.

Ostatak teksta pročitajte ovdje.

(DEPO PORTAL/mm)