Bitka u kojoj je odbranjeno Sarajevo, 2. maja 1992. godine, poznatija kao Bitka za Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine, bila je presudna za odbranu glavnog grada, ali i za odbranu nezavisnosti i cjelovitosti države Bosne i Hercegovine. Bila je to prva, velika bitka za glavni grad BiH, a plan agresora, odnosno snaga bivše JNA, potpomognutih paravojnim formacijama, bio je da zauzmu Predsjedništvo RBiH i eliminišu tadašnje državno rukovodstvo.

Tenkovi i oklopni transporteri JNA zaustavljeni su nadljudskim naporima branilaca, okupljenih u Teritorijalnoj odbrani RBiH i MUP-u RBiH, na Skenderiji, svega stotinjak metara od zgrade Predsjedništva RBiH.

Zauzimanje zgrade Predsjedništva je spriječeno, ali je opsada naočigled cijelog svijeta trajala više od 1.400 dana, tokom koje su građani Sarajeva ubijani minobacačkim granatama, snajperskim hicima, protivavionskim naoružanjem, ali su, isto tako, mučeni prekidima u snabdijevanju vodom, električnom energijom i prirodnim plinom, izgladnjivani, što je u međuvremenu potvrđeno presudama Haškog tribunala (ICTY).

Istog dana, 2. maja 1992. godine, pripadnici bivše JNA su na Sarajevskom aerodromu zarobili tadašnjeg predsjednika Predsjedništva RBiH Aliju Izetbegovića i delegaciju, koji su se vraćali sa pregovora iz Lisabona. Potom su odvezeni u Lukavicu.

Ovaj događaj bio je uvod u ono što će se dešavati narednog dana, 3. maja, kada je JNA počela s izvlačenjem jedinica iz kasarne u starom dijelu grada, na Bistriku, a nakon mukotrpnih pregovora dogovorena je razmjena Izetbegovića.

Tog 2. maja 1992. svijet su obišli dramatični tv-snimci u kojima predsjednik Izetbegović u javljanju u program obznanjuje da je otet i da mu ne dozvoljavaju da dođe u zgradu Predsjedništva BiH.

Svijet su obišle i fotografije i snimci zapaljenih tramvaja na Skenderiji, u centru Sarajeva, kao i eksplozije granate na uglu ulica Dalmatinska i Titova, preko puta zgrade Centralne banke BiH.
 

Istog dana, zapaljena je i Glavna pošta u Sarajevu, te se van funkcije našlo 45.600 telefonskih priključaka. Značajan broj građana Sarajeva ostao je bez kontakta sa svojim najmilijim u drugim dijelovima grada, ali i bez telefonske veze s ostatkom svijeta.

Za jednu od najdužih opsada u historiji i teroriziranje stanovništva glavnog grada Bosne i Hercegovine, između ostalog, u ICTY-u su na doživotne kazne pravomoćno osuđeni - bivši predsjednik Republike Srpske Radovan Karadžić, kao i komandant VRS-a Ratko Mladić, te nekadašnji komandant Sarajevsko-romanijskog korpusa VRS Stanislav Galić, dok je Dragomir Milošević, koji je preuzeo komandu nad Sarajevsko-romanijskim korpusom VRS 1994. godine osuđen na 29 godina.

Za zločine u opkoljenim dijelovima grada pred domaćim pravosuđem procesuirano je 12 osoba. Za zločine u logorima u devet sarajevskih naselja pod opsadom, osuđeni su na kazne od tri do 20 godina zatvora, a među njima i Dragan Damjanovć i Borislav Herak, osuđeni na zatvorske kazne od po 20 godina zatvora za mučenja, silovanja i ubistva.

Pred Haškim tribunalom za zločine počinjene u Sarajevu bio je optužen i bivši predsjednik Srbije i Savezne Republike Jugoslavije (SRJ) Slobodan Milošević, ali je umro tokom suđenja u martu 2006. godine, nakon čega je proces obustavljen.

Biljana Plavišić, bivša predsjednica RS, priznala je krivicu za učešće, između ostalog, u zločinima u Sarajevu pred sudijama Haškog tribunala, nakon čega je osuđena na 11 godina zatvora.

(FENA/jk)