Naša nova priča iz DEPO Arhiva vodi vas u opštinu Pale... Nekadašnje sarajevsko izletište i vikend naselje, a u posljednjem ratu sjedište krvave srpske politike, danas je novi univerzitetski centar u kojem je skoncentrisan veliki broj fakulteta i studenata iz svih krajeva BiH.

Reportaža je načinjena u novembru 2012. godine, pa su u međuvremenu Pale još 'nadograđene', ali to bitno ne mijenja sliku gradskog centra koji se razvija iznad Sarajeva posljednih dvadesetak godina... 

Novembar 2012.

Piše: Đorđe KRAJIŠNIK

U prijeratnom periodu se na Pale iz pozicije Sarajeva, sasvim opravdano, gledalo kao na vikend naselje u koje su svoje sklonište i oazu odmora od ubrzanog gradskog života i smogom zagađenog vazduha - koji je u ono vrijeme, prema mnogim podacima, dok je u Sarajevu industrijska proizvodnja bila u punom jeku, bio mnogo intenzivniji nego danas - tražili stanovnici glavnog bh. grada. U prilog takvoj perspektivi gledanja na ovu sarajevsku opštinu ide i ona prilično komična, ali i antropološka, činjenica koja se zadržala i do danas, a po kojoj svi stanovnici Pala govore da idu u Pale, dok oni koji dolaze iz donjih sarajevskih, ili danas i istočnosarajevskih opština, kažu da idu na Pale.

Sa druge strane, prednost Pala bila je i ostala neposredna blizina planine Jahorine. Nakon što je Sarajevo 1984. godine bilo domaćin Zimskih olimpijskih igara, Jahorina je postala jedna od najatraktivnijih destinacija svih onih koji su u Sarajevo dolazili, a put do olimpijske ljepotice neminovno je vodio kroz Pale.

No, svoje najpoznatije, ali i najnegativnije, obilježje Pale će dobiti nakon što je u Bosni i Hercegovini devedesetih započeo krvavi rat. U tom razdoblju srpske političke i intelektualne glavešine će kao svoju bazu djelovanja, svoje utvrđenje, uzeti Pale, u kojima će sa radom početi prva vlada tada zvane Srpske Republike Bosne i Hercegovine, a u ili na Palama će stolovati današnji haški optuženik i bivši predsjednik Republike Srpske Radovan Karadžić. Stoga će se Pale uzimati kao topos koji simbolizuje sve ono što je srpska politika devedesetih bila u BiH.

Nakon završetka rata, Pale su - s obzirom na svoju dobru utvrđenost nisu pretrpjele nikakva razaranja - još neko vrijeme bile središte srpskog političkog života, da bi dolaskom prve vlade na čelu sa Miloradom Dodikom i Biljanom Plavšić, kada je Karadžić već postao haški bjegunac, ono bilo uz pomoć NATO-vih tenkova prenešeno u Banjaluku.

Nakon što su izgubile oreol srpske političke utvrde Pale se počinju razvijati u studentski centar, te se u ovoj sada srpskosarajevskoj, a potom istočnosarajevskoj opštini koncentriše jezgro današnjeg Univerziteta u Istočnom Sarajevu (u ili na Palama su smješteni Pravni, Ekonomski i Filozofski fakultet). Što u konačnici dovodi do činjenice da su Pale danas postale središte univerzitetskog života u Istočnom Sarajevu,gdje se tokom svake godine upisuje veliki broj studenata iz svih krajeva BiH.

U skladu sa tim zahtjevima, Pale su se ubrzano razvijale, prije svega u infrastrukturalnom smislu, da bi danas dobile izgled solidnog planinskog, studentskog gradića. Uz donji dio Istočnog Sarajeva, Pale su opština koja je u poslijeratnom periodu doživjela najveću graditeljsku ekspanziju i razvoj, u šta se možete uvjeriti i u našoj foto-priči.

Nova autobuska stanica u ili na Palama je izgrađena 2007. godine kao investicija privatne firme D.O.O. "Stanišič". Ranije je nedostatak adekvatne autobuske stanice, koja se doslovice nalazila na uličnom proširenju, bio veliki problem ovog gradića, jer je usljed velikog broja studenata koji su svakodnevno putovali iz i ka Palama bilo velikih kašnjena i zastoja u saobraćaju. Izgradnjom ovog objekta saobraćaj se normalizovao, a promet postao redovniji.

Ulica Nikole Tesle prolazi pored autobuske stanice i vodi ka središtu Pala. Naselje koje se vidi sa obje strane ove ulice izgrađeno je u posljednjih šest-sedam godina, dok je ranije ne ovom terenu bio prazan livadski prostor.

Nastavak ulice Nikola Tesla, koja je inače jedna od najdužiš paljanskih ulica, i zgrada Elektrodistribucije a.d. Pale.

Paljanski gradski trg sa spomenikom "Olimpijska pahuljica" izgrađen je 2010. godine, u znak sjećanja na stanovnike Pala koji su učestvovali u organizaciji Zimskih olimpijskih igara u Sarajevu 1984. Spomenik je smješten u samom centru gradića, u neposrednoj blizini šoping centra Tom.

U neposrednoj blizini spomenika "Olimpijska pahuljica" nalazi se i gradska fontana, koja je takođe izgrađena posljednjih godina. Ranije na cijelom ovom prostoru nije bilo nikakvih objekata, da bi sa izgradnjom obližnjeg šoping centra došlo do ubrzane urbanizacije ovog dijela Pala.

Uporedo sa centralnim gradskim trgom teče i ulica Vuka Karadžića, koja je svojom pozicijom i izgledom postala glavni gradski korzo. U letnjem periodu uz ovu ulicu su smještene brojne letnje bašte gdje stanovnici Pala i brojni studenti provode svoje popodnevne sate uz kafu i razgovor.

U ulici Alekse Šantića, nedaleko od gradskog trga, smješteni su - u jednom povezanom univerzitetskom paviljonu - Filozofski, Pravni i Ekonomski fakultet Univerziteta u Istočnom Sarajevu. Središte svog studentskog života odvija se u ovim objektima, koji su započeti 2000. godine, da bi konačno školske 2005.-2006. godine bili useljeni. Ranije se nastava na ovim fakultetima odvijala u bivšim postrojenjima Famosa smještenim u naselju Koran. Prostor između Filozofskog i Pravnog fakulteta bio je prazan, da bi u posljednje tri godine ova dva objekta povezala nova zgrada koja se gradi kao samostalan objekat za Ekonomski fakultet.

U podnožju Pravnog fakulteta u izgradnji je saborni hram posvećen Saboru svetog Arhangela, koji bi trebao biti središte duhovnog života pravoslavnih vjernika u ovom dijelu Istočnog Sarajeva.

U augustu tekuće godine sa radom je počeo paljanski Sportsko-poslovni centar Peki. Riječ je o objektu sa čijom se izgradnjom počelo 2001. godine, da bi se konačno poslije jedanaest godina radova ovaj objekat osposobio za upotrebu. Sasvim je sigurno da će on sada biti centar sportskog i kulturnog života opštine Pale. Zanimljivo je napomenuti da je je riječ o svojevrsnom objektu blizancu, pod težinom snijega srušene i nedovršene sportske dvorane u opštini Istočno Novo Sarajevo, jer je po gradskom projektu u planu bila izgradnja tri moderna sportska centra - u opštinama Pale, Istočno Novo Sarajevo i Sokolac (ovaj na Sokocu je također završen).

VEZANI TEKST: FOTO RAPORT S ONE STRANE SARAJEVA: Znate li kako danas izgleda nekadašnja Lukavica - sada Istočno Sarajevo?!